UNIA EUROPEJSKA
EUROPEJSKI FUNDUSZ
ROZWOJU REGIONALNEGO
Dla rozwoju Mazowsza. Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego 2007–2013
Budynek przy ul. Kwiatka 7 jest jedną z dwóch bożnic Płocka. Synagoga Wielka została zburzona w roku 1950. Mniej okazała i uboższa w formie tzw. Mała Synagoga, pochodząca z początków XIX w. zachowała się do dziś, choć na przestrzeni dziejów poddawana była licznym zmianom funkcji oraz remontom.
Do roku 1943 omawiany budynek służył jako dom modlitwy, szkoła, mieszkanie, siedziba gminy żydowskiej. Po wojnie budynek pełnił funkcje gospodarcze. Budowa synagogi rozpoczęła się w 1822 r. Obiekt określany początkowo mianem Szkoły Żydowskiej (bożniczej), czasem też bożnicą czy domem modlitwy, od początku był jednocześnie siedzibą zarządu gminy żydowskiej. Budynek ten funkcjonował równolegle z Wielką Synagogą, wybudowaną w 1810 r., położoną przy dawnej ul. Synagogalnej, obok Placu Straconych. Stara bożnica była budynkiem większym, bardziej reprezentacyjnym, bogatszym architektonicznie, z klasycyzującą elewacją.
Mała Synagoga do roku 1928 wciąż nie była ukończona; w dokumentach z tego roku czytamy, że był to „dom nowo na Szkołę Żydowską wybudowany, który wymaga wykończenia zarówno na zewnątrz jak wewnątrz celem uchronienia od ruiny i przed dalszymi szkodami”. Budynek prawie do połowy XIX wieku pozostawał nieukończony i powoli popadał w ruinę. Powodem tego był nie tylko wieloletni zastój na budowie spowodowany brakiem funduszy, ale także częściowe położenie budynku na dawnej średniowiecznej fosie obronnej miasta. Jeden narożnik znalazł się na gruncie nośnym i już w czasie budowy pojawiły problemy, ponieważ gmach stał nierówno. Budynek przez lata podupadał, na dachu pojawiły się szczeliny aż w końcu w 1863 r. częściowo zawalił się. W latach 1913 – 1914 przeprowadzono remont, głównie babińca. W czasie II Wojny Światowej Niemcy zdewastowali Dużą Synagogę, urządzając tam warsztat samochodowy, tym samym pozbawiając ją religijnego charakteru. W bożnicy przy ul Kwiatka od grudnia 1939 r. mieściła się siedziba nowo utworzonej Rady Żydowskiej (Judenrat), a także służby porządkowej. Po wojnie postanowieniem Sądu Grodzkiego w Płocku, właścicielem bożnicy przy ul. Kwiatka stał się Okręgowy Komitet Żydowski, jako następca prawny Gminy Wyznaniowej Żydowskiej.
W zniszczonym w znacznym stopniu budynku odbyło się pierwsze zebranie Żydów płockich, na które przybyły 22 osoby. Wówczas zwrócono się do władz o zalegalizowanie Komitetu Żydowskiego w Płocku, który starał się o przeznaczenie Wielkiej Synagogi na izbę pamięci. Pomysł jednak nie doszedł do skutku. W efekcie zrezygnowano z funkcji kulturowej budynku na rzecz produkcji - Komitet Żydowski uruchomił Spółdzielnię Krawiecko-Dziewiarsko-Pończoszniczą im. Gerszona Dua-Bogena, a szkoła żydowska stała się zakładem tkackim. W tym czasie przeprowadzono bieżące remonty: reperowano podłogi w sali głównej, wyremontowano dach oraz nadproża okien i drzwi. W 1960 r. założono księgę wieczystą, w której z tytułu zasiedzenia właścicielem synagogi zapisany został Skarb Państwa. Wówczas również zmieniono nazwę spółdzielni. W 1962 r. synagoga została wpisana do rejestru zabytków.
W 1989 r. Spółdzielnię postawiono w stan likwidacji, która nastąpiła w roku 1992. Od tego roku budynek synagogi pozostawał nieużytkowany. W 1991 r. wojewoda płocki przekazał posesję wraz z budynkiem synagogi gminie Płock. W 1997 r. na mocy ustawy o restytucji mienia żydowskiego, synagogę odzyskała Gmina Wyznaniowa Żydowska w Warszawie, która w 1998 r. sprzedała ją miastu Płocku za 224 000 zł.
W 2004 roku Rada Miejska Płocka podjęła decyzję o wystawieniu synagogi na sprzedaż. W tym samym roku zawiązało się Stowarzyszenie Synagoga Płocka, które zaproponowało zorganizowanie w zabytkowym obiekcie Muzeum Żydów Mazowieckich oraz nowoczesnego ośrodka edukacyjnego dla mazowieckiej młodzieży. W marcu 2006 r. synagoga została przekazana stowarzyszeniu na użytkowanie na dziesięć lat. W maju 2007 r. została wydana decyzja o warunkach zabudowy pozwalająca na remont bożnicy i docelową lokalizację muzeum.
Po blisko 140 latach burzliwej historii budynek tzw. Małej Synagogi stanie się miejscem, w którym opowiedziana zostanie historia osadnictwa żydowskiego na Mazowszu, a żydowska społeczność Płocka w należyty sposób upamiętniona.